XỬ TRÍ TÍCH CỰC GIAI ĐOẠN III CỦA CHUYỂN DẠ

MỤC TIÊU
1. Xử trí được giai đoạn III của chuyển dạ theo đúng phác đồ.
2. Nhận thức được tầm quan trọng của việc xử trí tích cực giai đoạn III của chuyển dạ trong việc giảm nguy cơ chảy máu trong đẻ.
NỘI DUNG
1. Chỉ định Cho mọi trường hợp đẻ đường dưới, khi thai vừa mới sổ ra ngoài và chắc chắn không còn thai nào trong TC.
2. Cách thức tiến hành
2.1. Tư vấn
Giải thích công việc sẽ tiến hành để lấy rau sau khi đã sổ thai ra ngoài cho sản phụ yên tâm và hợp tác với NVYT.
2.2. Thuốc và dụng cụ
Dụng cụ: bơm tiêm, khay đỡ rau, săng vô khuẩn;
Thuốc: oxytocin 10 đơn vị, chuẩn bị trong bơm tiêm để sẵn trên bàn dụng cụ đỡ đẻ.

Hình 14. Thuốc và dụng cụ xử trí tích cực giai đoạn III


2.3. Quy trình thực hiện
Bước 1: nắn TC ngay sau khi thai sổ ra ngoài để chắc chắn trong TC không còn thai nào nữa.
Bước 2: tiêm bắp 10 đơn vị oxytocin vào 1/3 dưới mặt trước ngoài đùi cho sản phụ.
Bước 3: cặp dây rốn ở gần sát âm hộ người mẹ để khi kéo dây rốn dễ dàng hơn.
Bước 4: kéo dây rốn có kiểm soát.
Kiểm tra sự co bóp TC: một tay giữ căng dây rốn chờ đợi TC co lại, tay còn lại đặt trên bụng sản phụ đánh giá TC đã có cơn co.
Đỡ rau: một tay người đỡ đẻ đặt trên bụng sản phụ, phía trên xương mu, ấn nhẹ vào mặt trước đoạn dưới TC, đẩy nhẹ lên phía xương ức tránh TC bị kéo xuống dưới khi kéo dây rốn. Tay kia giữ kẹp dây rốn, kéo dây rốn nhẹ nhàng và liên tục dọc theo ống đẻ, kéo như vậy trong vòng 2 - 3 phút, nếu rau không sổ trong giai đoạn này, dừng lại 5 phút rồi kéo lại. Khi bánh rau đã sổ ra đỡ màng rau bằng cách: hạ thấp bánh rau xuống lợi dụng sức nặng của bánh rau kéo màng ra. Cũng có thể dùng hai bàn tay đỡ bánh rau và xoay tròn nhẹ nhiều vòng giúp màng rau bong hết.

Xoa bóp TC: sau khi rau sổ, xoa bóp ngay đáy TC qua thành bụng đến khi TC co tốt.
Hướng dẫn sản phụ xoa bóp nhẹ đáy TC 15 phút/lần trong vòng 2 giờ đầu để đảm bảo chắc chắn TC co tốt.
Kiểm tra rau: khi đã chắc chắn TC co tốt và không thấy chảy máu mới tiến hành kiểm tra bánh rau, màng rau, dây rốn như thường lệ (xem quy trình “Kiểm tra rau”).
2.4. Khó khăn và cách xử trí
- Kéo dây rốn nhưng bánh rau không bong và không xuống dần trong TC, không được kéo giật, kéo mạnh, cần chờ đợi một lát rồi tiếp tục kéo. Nếu vẫn không kết quả:
    + Tại tuyến xã: nếu chảy máu cần bóc rau nhân tạo, nếu không chảy máu chuyển tuyến trên;
    + Tuyến huyện trở lên có thể đặt âm đạo 1 - 4 viên misoprostol (200 - 800mcg) hoặc ngậm dưới lưỡi, sau 10 phút nếu rau không bong tiến hành bóc rau nhân tạo.
- Trường hợp dây rốn bị đứt trong khi kéo: thực hiện bóc rau nhân tạo.

BẢNG KIỂM DẠY/HỌC XỬ TRÍ TÍCH CỰC GIAI ĐOẠN 3 CỦA CHUYỂN DẠ

TT

Các bước

Ý nghĩa

Yêu cầu cần đạt

 

CHUẨN BỊ

 

 

1

NVYT trang phục đầy đủ, rửa tay;
Cần thêm một người phụ để tiêm.

Đảm bảo vô khuẩn cho bà mẹ.

Trang phục gọn gàng sạch sẽ.

2

Dụng cụ:
Các dụng cụ của cuộc đỡ đẻ thường và kiểm tra rau: khay đỡ rau, găng tay; bơm kim tiêm đã nạp 10 đơn vị oxytocin.

Dụng cụ sẵn sàng khi làm thủ thuật.

Dụng cụ đầy đủ, đúng quy cách, sắp xếp tiện sử dụng;
Oxytoxin sẵn sàng.

3

Giải thích cho bà mẹ và người nhà về việc sắp làm, động viên và hướng dẫn để họ hợp tác.

Giúp bà mẹ và người nhà an tâm, hợp tác.

Giải thích cụ thể, rõ ràng.

 

THỰC HIỆN

 

 

4

Nắn TC ngoài thành bụng ngay sau khi thai sổ.

Đảm bảo không còn thai thứ 2 trong TC.

Sờ được đáy TC và kiểm tra được không còn thai khác.

5

Tiêm bắp 1/3 dưới mặt trước ngoài đùi 10 đơn vị oxytocin.

Giúp rau bong, hạn chế chảy máu sau đẻ.

Đúng quy trình tiêm bắp (bảng kiểm riêng).

6

Kéo dây rốn có kiểm soát:
Dùng tay thuận giữ kẹp dây rốn, chờ cơn co;
Đặt tay kia trên mu, lòng bàn tay hướng về rốn, ấn nhẹ hướng lên trên về phía mũi ức;
Tay thuận kéo chắc dây rốn theo hướng xuống dưới, duy trì lực kéo, tránh giật mạnh;
Nếu rau không xuống, ngừng kéo, chờ 1 - 2 phút và làm lại khi có cơn co khác.

Giúp bong và sổ rau, tránh lộn TC.

Kéo nhẹ nhàng trong cơn co TC, phối hợp 2 tay: tay trên đẩy TC về phía mũi ức, tay dưới kéo dây rốn.

7

Khi nhìn thấy bánh rau ở âm hộ, dùng hai tay đỡ bánh rau xuống thấp, nhẹ nhàng quay bánh rau đến khi màng rau xoắn lại và từ từ để cho rau sổ hoàn toàn.

Tránh sót màng rau.

Để bánh rau sổ nhờ trọng lượng bánh rau (không kéo bánh rau).

8

Đặt bánh rau vào một khay đã chuẩn bị sẵn.

Để kiểm tra rau và màng.

 

9

Xoa đáy TC qua thành bụng đảm bảo TC co hồi tốt.

Đề phòng chảy máu sau đẻ.

Xoa đáy TC một lần và hướng dẫn sản phụ xoa những lần tiếp theo.

 

KIỂM TRA ĐƯỜNG ĐẺ

10

Yêu cầu người phụ chiếu đèn vào vùng đáy chậu.

Đủ ánh sáng để quan sát chính xác.

Đèn rọi tập trung vào đáy chậu.

11

Nhẹ nhàng tách môi âm hộ và quan sát âm đạo xem có tổn thương không.

Quan sát tổn thương.

Quan sát hết được âm hộ, thành âm đạo, cùng đồ.

12

Kiểm tra vùng đáy chậu xem có tổn thương không và xử trí phù hợp.

An toàn cho sản phụ.

Phát hiện toàn bộ các tổn thương và xử trí đúng kỹ thuật với từng loại tổn thương.

13

Rửa âm hộ bằng nước chín, ấm và lau khô bằng khăn sạch mềm.

Vệ sinh và tạo thoải mái cho bà mẹ.

Nhẹ nhàng, sạch sẽ.

14

Đặt băng vệ sinh hay vải mềm vào đáy chậu cho bà mẹ thoải mái.

Tạo thoải mái cho bà mẹ.

Sạch sẽ.

15

Dặn dò bà mẹ và người nhà những điều cần thiết và ghi hồ sơ

Chăm sóc tinh thần, đề phòng những bất thường.

Theo đúng quy định.