XẠ HÌNH TUYẾN GIÁP SAU PHẪU THUẬTVỚI 131I
I. NGUYÊN LÝ
Đồng vị bền 127I (không phóng xạ) là một trong những nguyên liệu để tuyến giáp (TG) sử dụng tổng hợp hormon T3, T4. Trong cơ thể các đồng vị phóng xạ của Iod (131I, 123I) có cùng số phận chuyển hóa như Iod thường nên sau khi uống hoặc tiêm tĩnh mạch, vào máu sẽ được hấp thu, tập trung bởi tế bào tuyến giáp với nồng độ cao và giữ lâu trong tuyến.
Dùng131I có thể ghi hình đánh giá vị trí, kích thước, cấu trúc, hoạt động chức năng tuyến giáp; Đánh giá phần còn lại của tuyến giáp, di căn của ung thư tuyến giáp thể biệt hóa sau phẫu thuật.
II. CHỈ ĐỊNH
- Xác định mô tuyến giáp còn lại sau phẫu thuật cắt tuyến giáp toàn phần ở người bệnhung thư tuyến giáp
- Đánh giá di căn ởngười bệnh ung thư tuyến giáp sau phẫu thuật cắt bỏ tuyến giáp.
III. CHỐNG CHỈ ĐỊNH
- Phụ nữ có thai hoặc đang cho con bú.
- Dị ứng Iod.
IV. CHUẨN BỊ
1. Người thực hiện
- Bác sỹ chuyên khoa Y học hạt nhân
- Điều dưỡng Y học hạt nhân
- Cán bộ hóa dược phóng xạ
- Kỹ thuật viên Y học hạt nhân
2. Phương tiện, thuốc phóng xạ
- Máy ghi đo:
+ Máy Gamma camera; SPECT,bao định hướng song song mức năng lượng cao hoặc trung bình, đa mục đích; bao định hướng hình nón (bao định hướng pinhole).
+ Máy chuẩn liều bức xạ gamma, máy đo rà bức xạ gamma.
- Thuốc phóng xạ: 131I (T1/2: 8 ngày, Eγ = 360 keV), dạng dung dịch hoặc viên nang dùng đường uống.
Liều người lớn: 1-10 mCi (37-370 MBq).
3. Dụng cụ, vật tư tiêu hao
- Bơm tiêm 1ml, 3ml, 5ml, 10ml.
- Kim lấy thuốc, kim tiêm.
- Bông, cồn, băng dính.
- Găng tay, khẩu trang, mũ, áo choàng y tế.
- Áo chì, kính chì, cái bọc bơm tiêm bằng chì, liều kế cá nhân.
- Hệ thống Pipet hút thuốc phóng xạ 1 chiều
- Cốc thủy tinh hoặc cốc nhựa tráng paraphin loại 50-100ml.
4. Chuẩn bị người bệnh
- Người bệnh không dùng bất kì chế phẩm nào có chứa iod trước khi làm nghiệm pháp qua đường uống, tiêm, bôi ngoài da.
- Ngừng ít nhất 2 tuần đối với iod vô cơ, 6 tuần đối với iod hữu cơ hoà tan trong nước, 3 tuần đối với T3, 4-6 tuần đối với T4.
- Nhịn ăn ít 4-6 giờ trước khi làm xạ hình.
V. CÁC BƯỚC TIẾN HÀNH
1. Cho người bệnh uống 131I
- Lấy liều thuốc phóng xạ đã chỉ định cho từng người bệnh, đo kiểm tra chuẩn liều trước khi uống.
- Cho liều 131I vào cốc uống thuốc phóng xạ, pha thêm nước cất đủ 20ml cho người bệnh uống hết, uống tráng cốc 2-3 lần bằng nước cất.
2. Ghi hình
- Người bệnh uống nhiều nước, đi tiểu hết trước khi ghi hình.
- Tiến hành ghi hình 24 giờ sau khi uống phóng xạ, có thể ghi thời điểm muộn hơn 48-72 giờ nếu sau 24 giờ hoạt độ nền phóng xạ trong máu còn cao.
- Người bệnh ở tư thế nằm ngửa, yêu cầu người bệnh không được cử động trong thời gian ghi đo.
- Ghi hình tĩnh vùng đầu cổ với bao định hướng song song mức năng lượng trung cao hoặc bình, đa mục đích. Chế độ máy với 131I cửa sổ 20% mức E = 364 keV: 10 phút hoặc 1000 kcounts.
- Ghi hình toàn thân 2 bình diện trước, sau.
- Ghi hình tĩnh vùng tuyến giáp vớibao định hướng hình nón,1.000 kcounts hoặc 5-10 phút.
VI. ĐÁNH GIÁ KẾT QUẢ
- Ung thư tuyến giáp sau phẫu thuật cắt tuyến giáp chưa điều trị hủy mô giáp: hình ảnh mô tuyến giáp còn lại sau mổ tại vị trí tuyến giáp hấp thu131I .
- Di căn ung thư biểu mô tuyến giáp thể biệt hoá sau phẫu thuật cắt giáp toàn bộ, vét hạch: Hình ảnh tập trung hoạt độ phóng xạ bất thường tại vùng cổ, hạch cổ. Hình tổ chức tập trung hoạt độ phóng xạ tại phổi, não, xương... do di căn.
- Hình dương tính giả: hình ảnh tập trung 131I trong gan, do tồn đọng thuốc phóng xạ ở đường mật trong gan ở những người bệnh có bệnh lý về đường mật.
VII. THEO DÕI VÀ XỬ TRÍ TAI BIẾN
- Kỹ thuật an toàn, hầu như không có tai biến gì .
- Người bệnh dị ứng với thuốc phóng xạ: rất hiếm gặp. Xử trí: dùng thuốc chống dị ứng, tuỳ mức độ.