ỨNG DỤNG TIÊM BOTULINIM NEUROTOXIN TRONG THỰC HÀNH LÂM SÀNG THẦN KINH

1. ĐẠI CƯƠNG:

Độc tố thần kinh botulinum (botulinum neurotoxin) là một độc tố sinh học mạnh nhất từng được biết từ trước đến nay. Từ năm 1981 đã có báo cáo dùng botulinum neurotoxin tiêm vào cơ mắt để điều trị tật lé mắt, Năm 1989, sau nhiều thử nghiệm lâm sàng và xét nghiệm, Cơ quan quản lý thuốc và thực phẩm Hoa kỳ (FDA) đã chứng nhận botulinum neurotoxin type A là thuốc điều trị cho bệnh nhân lé mắt, co thắt mi mắt và chứng co thắt nửa mặt, Năm 2000, FDA chứng nhận Botox® và botulinum neurotoxin type B trong điều trị loạn trương lực cổ (cervical dystonia) và Botox Cosmetic trong điều trị nếp nhăn trán, Hiện nay botulinum neurotoxin đã trở thành công cụ điều trị hiệu quả cho ngày càng nhiều các rối loạn thần kinh cũng như các rối loạn không phải thần kinh. Botulinum neurotoxin đã được dùng có hiệu quả trong một số chứng đau như phòng ngừa migraine và chứng đau có nguồn gốc từ sự co thắt cơ bất thường.

2. CHỈ ĐỊNH:

• Co thắt 1/2 mặt

• Các loạn trương lực cơ cục bộ: co thắt mi mắt 2 bên, loạn trương lực cơ miệng hàm, loạn trương lực cơ cổ, loạn trương lực cơ chức năng (vọp bẻ của nhà văn).

• Các tic vận động

• Run

• Các co cứng cơ nói chung và co cứng cơ sau đột quỵ (post-stroke spaticity): chi trên, chi dưới

• Các loại đau: migraine mạn tính, đau thắt lưng mạn tính

• Các rối loạn thần kinh thực vật: tăng tiết nước bọt

3. CHỐNG CHỈ ĐỊNH:

• Các rối loạn tiếp hợp thần kinh-cơ: bệnh nhược cơ, hội chứng Lambert-Eaton

• Dị ứng với thuốc

4. TÁC DỤNG PHỤ:

• Các tác dụng phụ tại chỗ nhẹ và thoáng qua gồm đau, bầm máu tại chỗ tiêm, yếu cơ thoáng qua gây sụp mi, méo miệng, khó nuốt. Các tác dụng phụ này sẽ thoái lui sau khoảng 1-2 tuần.

• Hiếm khi bị sốc phản vệ

5. ĐÁNH GIÁ BỆNH NHÂN:

5.1. Lâm sàng: bệnh nhân sẽ được khám lâm sàng và đánh giá bởi bác sĩ chuyên khoa thần kinh có chuyên sâu về lĩnh vực rối loạn vận động. Những trường hợp có chỉ định điều trị sẽ được cho hẹn để tiêm.

5.2. Cận lâm sàng: cận lâm sàng sẽ được chỉ định bởi bác sĩ chuyên khoa thần kinh trong từng trường hợp cụ thể để tìm nguyên nhân.

• Co thắt 1/2 mặt: MRI não khảo sát dây thần kinh VII

• Các loạn trương lực cơ cục bộ: MRI não tìm nguyên nhân gây loạn trương lực cơ

6. QUY TRÌNH THỦ THUẬT:

6.1. Nhân sự:

• Bác sĩ chuyên sâu rối loạn vận động: 01

• Điều dưỡng: 01

6.2. Dụng cụ và thuốc:

• Xe đẩy

• Mâm chống sốc

• Mâm thủ thuật

• Thuốc Dysport 300U, 500U

• Gòn pha alcohol để sát trùng

• Gòn khô để cầm máu

• Kim pha 18 gauge

• Xy lanh 3cc (300U), 5cc (500U)

• Kim chích thường, kim dài (cơ sâu)

• ống tiêm insulin + kim 30 gauge (kim tháo rời)

• Dung dịch NaCl 0,9% 100ml

• Máy kích thích điện cơ

• Kim điện cơ

6.3. Quy trình:

Thủ thuật được tiến hành tại khoa Nội thần kinh tổng quát. Bệnh nhân ngoại trú:

• Làm hồ sơ tái khám. Đo mạch, huyết áp

• Giải thích, kí cam kết thủ thuật

• Thực hiện thủ thuật Bệnh nhân nội trú:

• Làm bệnh án nhập viện. Đo mạch, huyết áp

• Duyệt bảo hiểm y tế: đối với Dysport 500U

• Giải thích, kí cam kết thủ thuật

• Thực hiện thủ thuật

6.4. Theo dõi sau thủ thuật:

• Bệnh nhân được theo dõi tại khoa về các dấu hiệu sinh tồn, phản ứng dị ứng thuốc. Nếu không có tác dụng phụ, bệnh nhân có thể xuất viện sau 30 phút.

• Bệnh nhân được hẹn tái khám tại khoa sau 2 tuần, 1 tháng để đánh giá hiệu quả và các tác dụng phụ của thuốc.

• Bệnh nhân được cung cấp số điện thoại riêng của khoa để thông báo các tác dụng phụ và đặt lịch hẹn tái khám.

• Sau khoảng 4 tháng, bệnh nhân sẽ tái khám để xem xét tiêm thuốc lập lại.

TÀI LIỆU THAM KHẢO:

1. Assessment: Botulinum neurotoxin for the treatment of movement disorders (an evidence-based review): report of the Therapeutics and Technology Assessment Subcommittee of the American Academy of Neurology. Simpson DM, Blitzer A, Brashear A. 2008 May 6; 70 (19):1699-706. Neurology

2. Assessment Subcommittee of the American Academy of Neurology. Assessment: Botulinum neurotoxin for the treatment of spasticity (an evidence-based review): report of the Therapeutics and Technology Assessment Subcommittee of the American Academy of Neurology.. 2008 May 6; 70 (19): 1691-8. Neurology

3. Assessment: Botulinum neurotoxin in the treatment of autonomic disorders and pain (an evidence-based review): Report of the Therapeutics and Technology Assessment Subcommittee of the American Academy of Neurology. M. Naumann, Y. So, C. E. Argoff, et al. 2008; 70;1707-1714. Neurology

PHÁC ĐỒ CHẨN ĐOÁN, ĐIỀU TRỊ BỆNH NỘI KHOA - BỆNH VIỆN 115 TP.HCM