Lưỡi lệch hướng về bên tổn thương.
Phổ biến
• Sau điều trị (vd. biến chứng sau phẫu thuật cắt bỏ nội mạc động mạch cảnh)
• Chấn thương cổ
Ít phổ biến
• Phình động mạch cảnh
• Tổn thương khối (vd. khối u, abscess)
• Phẫu thuật động mạch cảnh
CƠ CHẾ
Cơ cằm lưỡi chịu sự chi phối của thần kinh hạ thiệt cùng bên và vận động lưỡi ra giữa và về trước. Thông thường lực của 2 cơ cằm lưỡi cân bằng và lưỡi sẽ được giữ thẳng ở giữa. Nếu cơ cằm lưỡi yếu, lưỡi sẽ bị lệch về bên tổn thương, vì mất lực co kéo phía bên tổn thương.4,6,197
Hình ảnh 5.97 Bệnh nhân liệt thần kinh hạ thiệt trái với lưỡi lệch hướng về bên tổn thương.
Sao chép, với sự cho phép, từ Zafeiriou DI, N Engl J Med 2004; 350: e4.
Nguyên nhân gây ra lưỡi lệch:
1 Liệt dây hạ thiệt
2 Hội chứng hành tủy giữa.
Liệt dây hạ thiệt (CNXII)
Liệt dây hạ thiệt thường kèm theo triệu chứng của các dây thần kinh sọ não khác. Nguyên nhân gồm hẹp ống dưới lưỡi, Phình động mạch cảnh trong, phẫu thuật động mạch cảnh trong, sau điều trị cắt nội mạc động mạch chủ và chấn thương cổ.
Hội chứng hành tủy giữa
Nhồi máu nhánh động mạch đốt sống và/ hoặc động mạch gai trước có thể làm tổn thương bó tháp, bó cột sau và các phân nhánh, và nhân dây hạ thiệt. Kết quả là yếu cơ cằm luỡi cùng bên, yếu tay và chân đối bên, và giảm cảm giác rung, vận động đối bên.
Thần kinh hạ thiệt là nguyên nhân phổ biến nhất gây chứng lưỡi lệch. Lưỡi sẽ bị lệch hướng về bên tổn thương.
Hình ảnh 5.98 Giải phẫu thần kinh và giải phẫu định khu của dây thần kinh hạ thiệt (CNXII) Sao chép, với sự cho phép, từ Daroff RB, Bradley WG et al, Neurology in Clinical Practice, 5th edn, Philadelphia: Butterworth-Heinemann, 2008: Fig 74-16.