Khi giác mạc bị kích thích bằng một nhúm bông, xảy ra đáp ứng chớp mắt có tính phản xạ ở cả hai bên (đáp ứng bình thường). Phản xạ giác mạc bấr thường có thể là:
• khiếm khuyết hướng tâm - không chớp cả hai mắt, do rối loạn chức năng nhánh mắt của dây thần kinh sinh ba (dây V V1)
• khiếm khuyết ly tâm - không chớp một mắt, do liệt thần kinh mặt (dây VII)
Trong khám lâm sàng, mảnh bông được áp vào từ phía bên để tránh “phản xạ đe dọa”, phản xạ qua trung gian các tín hiệu thị giác (dây II) và vì vậy có thể làm sai lệch kết quả.
Hình 5.25 Phản xạ giác mạc
Sao chép, với sự cho phép, từ University of
California, San Diego, A Practical Guide to Clinical
Medicine. Có tại: http://meded.ucsd.edu/ clinicalmed/
neuro2.htm [8 Dec 2010].
Hình ảnh 5.26 Đường dẫn truyền phản xạ giác mạc
Hình ảnh 5.26 Đường
dẫn truyền phản xạ
giác mạc
Bình thường, chạm nhẹ
vào giác mạc có đáp ứng
chớp cả hai mắt. Đường
hướng tâm là nhánh mắt
của thần kinh sinh ba (dây
V V1). Đường ly tâm là
thần kinh mặt (dây VII)
chi phối các cơ vòng mi.
Sao chép, với sự cho
phép, từ O’Rahilly R,
Muller F, Carpenter F,
Basic Human
Anatomy:
A Study of Human
Structure. Philadelphia:
Saunders, 1983:
Fig 46-8.
NGUYÊN NHÂN
Hay gặp
• Liệt Bell (Liệt thần kinh mặt nguyên phát)
• Liệt thần kinh mặt
• Hôn mê
Ít gặp
• U góc cầu - tiểu não (VD u thần kinh thính giác)
• Hội chứng xoang hang
CƠ CHẾ
Đường hướng tâm của phản xạ giác mạc do nhánh mắt của thần kinh sinh ba đảm nhận (dây V V1), và đường vận động ly tâm do thần kinh mặt (dây VII) phụ trách, chi phối các cơ vòng mi. Mất phản xạ giác mạc có thể do khiếm khuyết ở đường hướng tâm hoặc ly tâm. Các tổn thương ở đường hướng tâm dẫn tới mất đáp ứng chớp mắt ở cả hai bên khi kiểm tra bên mắt bất thường bằng bông. Các tổn thương đường ly tâm có thể gây ra không chớp mắt ở bên bị ảnh hưởng trong khi mắt còn lại vẫn đáp ứng. Các nguyên nhân gây mất phản xạ giác mạc bao gồm:
1 liệt thần kinh mặt
2 các rối loạn ở nhánh mắt dây thần kinh sinh ba ^ (dây V V1)
3 các tổn thương của giác mạc.
Liệt thần kinh mặt
Xem ‘Liệt cơ mặt’ ở chương này.
Các rối loạn ở nhánh mắt dây thần kinh sinh ba (dâyV V1)
Các rối loạn ở nhánh mắt dây thần kinh sinh ba bao gồm hội chứng đỉnh ổ mắt, hội chứng xoang hang, hẹp khe ổ mắt trên và các tổn thương khối (VD khối u, áp xe) ảnh hưởng đến phần thần kinh trong khoang dưới nhện. Xem thêm ‘Hội chứng đỉnh ổ mắt’ và ‘Hội chứng xoang hang’ ở chương này.
Các tổn thương của giác mạc
Các tổn thương của giác mạc gây rối loạn chức năng thành phần thần kinh cảm giác của thần kinh mi dài có thể dẫn đến thiếu sót hướng tâm của phản xạ giác mạc. Nguyên nhân bao gom chấn thương, giảm cảm giác do dùng kính tiếp xúc, rách nhãn cầu và tác nhân giảm đau tại chỗ (VD proxymetacaine).
Khám phản xạ giác mạc có ích trong mất thính giác một bên và yếu nửa mặt một bên, và trong đánh giá chức năng cuống não. Mất phản xạ giác mạc gặp ở 8% các bệnh nhân cao tuổi bình thường theo một nghiên cứu.4’61 Trong một nghiên cứu đơn, độ nhạy của phản xạ giác mạc bất thường kiểu ly tâm trong việc phát hiện u thần kinh thính giác là 33%.